Vawiin khan School Education Department hnuaia hnathawh hrang hrang zinga thenkhatte thuthar lakhawmtute hmaah a changtu Minister Lalchhandama Ralte chuan puanchhuah na a nei.
Minister chuan, “Tunah hian kan ram thenawm Myanmar leh Bangladesh atanga ratlan zingah zirlai thahnem tak an awm mek a. Myanmar atanga ratlan zirlai 6366 leh Bangladesh atanga raltlan zirlai 250 an awm bakah, Manipur raltlan zirlai 1503 awm bawkin, an vaiin raltlan zirlai 8119 te chu Mizoram sorkarin a enkawl mek a ni. Heng raltlan zirlaite hi a thlawnin uniform leh zirlaibute pawh pek an ni. Manipur atanga Mizorama rawn raltlan zirlai 1503 te pawh hi sikul luhtir an ni a, May ni 24-ah khan hemi atan hian education department chuan sikul hrang hrangte chu an huam chhunga mite sikul luhtir turin lehkha thawnin a lo hriattir tawh a ni.
“Raltlan zirlaite’n Board Exam-te pawh an hmachhawn theih dan tur ngaihtuahpui a ni a, tihdan phungah chuan zirlaite hian class IX an nih laiin MBSE-ah Registration an tifel vek tur a ni a, raltlan zirlaite tan erawh chuan ngaihhnathiamna thui tak pek a ni. VC leh YMA te hriatpuina nen document pawimawh dangte pawh phut lovin form fill-up tir an ni tawp mai a ni. Nikum 2022 HSLC Exam-ah khan raltlan zirlai Registered 44 an awm a, exam bei 31 awmin, pass – 28 an awm a, Pass percentage 90.32% a ni. Pass zingah hian I Div- 4, II Div-6, III Div – 18 an awm. Kumin 2023 Board Exam-ah a hranpaa chhinchhiah an ni tawh lova, tualchhung zirlaite ang bawkin exam tir an ni a, zirlai thahnem takin hlawhtlinna an chang leh bawk a, a thente phei chu Distinction-ah te an pass a ni.
“Zirlaiten hnam thinlung an put nan leh Pathian rinna leh zahna an neih theih nan sikulah ‘Ro min relsak ang che’ tih hla chu sak thin tur tih a ni a, hei hi zirna inah tha taka zawm mek a ni a. Hun lo kal zel ah zirlaite’n hei hi an hlawkpui ngei beisei a ni,” a ti.
Education Minister chuan, “Department-in hnam tana theihtawp a chhuahna pawimawh tak pakhat chu Mizo tawng dik humhalh leh tihhausakna tur kawnga hmalakna hi a ni a. Mizoram sorkarin hei hi a ngai pawimawh a, kan tawng a ral chuan kan hnam pawh a ngaihtuahawm nghal dawn a. Chuvangin, humhalh hi sorkarin a tih ngei turah a ngai a. Mizo tawng hi ziah zawm leh zawm lohah ringawt pawh inhnial fe theih a ni a. Chuvangin, thuneihna sang tak nei kaihruaitu kan mamawh tih hriain Mizo Language Development Board (MLDB) din a ni a, an office tur te, Chairman leh Secretary te pawh ruat fel an ni a, Mizo tawng lama thuneihna sang tak nei Board a ding ta hi Mizo tawng chanchin a thil chhinchhiahtlak tak a ni.
“NEP 2020 rawtna a theih ang anga tihhlawhtlin zel tum a ni a, hemi atan hian class IX leh X zirlaiten Science leh Mathematics te mahni tawng ngeia an zir theih nan Bilingual Textbook siam a ni a, English leh Mizo tawngin heng subject pahnih zirlaibute hi siam a ni. Zirlaite’n an hmang tangkai hle. Tunah hian Class XI & XII Science zirlaibute buatsaih leh tum a ni. District tinah zirlai naupangten ziak leh chhiar leh chhiarkawp bulthut an thiam theih nan State-ah leh District tinah National Initiative for Proficiency in Reading with Understanding and Numeracy (NIPUN) Bharat Project Management Unit (PMU) din a ni a, Samagra Shiksha State Project Office chu state PMU atan hman a ni a, District levela District PMU atan Samagra Shiksha District Project Office hman a ni bawk.
“Sorkar sikulah naupang te zual an luh theih nan Early Childhood Care and Education (ECCE) kalpui a ni a, tunah hian ECCE 433 hawn a ni tawh a. Primary school zawng zawngah Pre Primary school nei tura tan lak a ni a. Hemi atan hian Uniform grant te, Mid-day meal te pawh a awm thei a, zirlaibute pawh siam a ni a, an zirlaibu atan Zirtirh Bu leh Nambar Bu te siam a ni. Naupangte skill develop nan Middle School-ah 10 bagless days hman a ni a, Zirtirtute kaihhruaina tur Nun Kawng Sialna Bu pawh sikulah sem tawh a ni.
“Hmasawnna lawmawm deuh mai chu, sorkar sikulin hma an sawn hi a ni a. Mipuiin sorkar sikulah rinna an nghat tial tial a, chumi lantirtu chu sorkar sikulah zirlai an pung hi a ni. UDISE data atanga a lan danin Sorkar sikul Primary atanga Higher Secondary School-ah Kum 2019-20 chhungin zirlai 1,15,005 an awm a, 2020-21 ah zirlai 1,19,133 an awm a, kum hmasa aia punna hi 4,128 an ni. Kum 2021-22 ah zirlai 1,28,927 an awm a, kum hmasa aia punna hi 9,794 a ni. Sorkar enkawl sikulah zirlai enrolment a sang zawnga a kal thei hi hmasawnna chhinchhiah tlak tak a. Hei hian he sorkarah hian mipuiin rinna nasa tak an nghat a ni tih a entir.
“Mizoram sorkar sikul zawng zawngah Common Uniform hman a ni a, Primary atanga Higher Secondary School thlengin an hak tur uniform rawng inang siam vek a ni. Naupangte hi kum laklawhah pawh insawn se, uniform-ah an buai dawn lo a ni. Sorkar sikulte kawng hrang hrangin thuam chak an ni a, sikul building sak leh repair-te a theih ang angin thawh mek zel a ni a, zirtirtu indaih lohna phuhruk nan zirtirtu sanghnih chuang lak belh an ni bawk.
“Samagra Shiksha hnuaiah zirna hmanraw changkang ber ber computer, tablet leh interactive smartboard te leh hmanraw chi hrang hrang pek an ni a, Higher Secondary School stream hrang hrang 44 hawn belh a ni a, Secondary School 9, Middle School 2 leh Primary School 2 hawn belh a ni bawk. DIET building 4 sak zawh a ni a, 5 chu sak mek an ni bawk. Zirlaiten sports lama ei an hmuh theih nan Grassroot sports development programme chu centre 40-ah kalpui mek a ni.
“Khawvel pumah hripui covid-19 a leng a, kum 2020 April thlaah School hawn theih a ni ta lova, Mizoram sorkar chuan hrileng hlauhawm tak karah naupangin kum hloh lova lehkha an zir dan tur a ngaihtuah a. TV leh Youtube-ah tutorial class tihchhuah a ni a, zirtirtuten a theih ang angin an umzui bawk a, online hmangin zirlaiten lehkha an zir theih phah a ni. Kum hnih chhung sikul hawn mumal theih loh mahse, zirlaiten pawl sawn theiin lehkha an zir theih phah hlawm a ni. HSLC leh HSSLC Board Exam-te pawh India ram hmun dangah offline-in an buatsaih thei lova, sorkar leh mipuite tanrualna avangin Mizoram chiah hi hripui len laia offline mode-a Board Exam conduct thei awm chhun kan ni. Zirlaite pass percentage pawh a sang tha hle a ni. Mizoram sorkarin zirna a ngaih pawimawh avang chauhin hripui len laia zirtirna pek chhuah leh Board Exam offline-a conduct-te hi kalpui theih a ni.
PM eVIDYA DTH TV Channel 200 chuang tlangzarh a ni a, hei hi Zirna atan bik liau liau a hman tur TV channel a ni. Ministry of Education chuan heng TV channel-te hi a enkawl hna state tinte kutah a dah a, State tinte chu mahni tawng ngeia Programme siam tura tih kan ni.
Mizoram hian TV channel 2 kan nei a, chungte chu –
1. Elementary level tan Zirna Kailawn- Learning Ladder leh
2. Secondary level tan Zirna Lamtluang- Learning Pathway te a ni. Heng hi DTH TV-ah
PM eVIDYA MZ128 leh PM eVIDYA MZ129-ah te a en theih dawn a ni.
Heng TV channel te hi India ram puma zirlai ten zirna inang tlang leh intluktlang an dawn theihna tura buatsaih a ni a, One Class One TV channel tiiin an phuah hial a ni,” a ti bawk.